Sao Mộc hay Mộc Tinh là hành tinh lớn nhất của Thái Dương Hệ và là hành tinh thứ năm nếu đếm từ Mặt Trời trở ra. Sao Mộc vốn là một hành tinh khí khổng lồ, được cấu tạo chủ yếu bởi hiđrô và hêli, bao quanh một lõi rắn chứa các nguyên tố nặng hơn. Sao Mộc là một hành tinh vĩ đại, nặng hơn gấp hai lần của tất cả 7 hành tinh còn lại của Thái Dương Hệ cộng lại. Do vận tốc quay nhanh, nên Sao Mộc có hình cầu dẹt rõ rệt. Khi quan sát từ Trái Đất, Mộc Tinh có thể có độ sáng biểu kiến lên đến -2.8, sáng thứ ba sau Mặt Trăng và Sao Kim trên bầu trời đêm.

Tên của hành tinh này được đặt dựa vào nguyên tố mộc của Ngũ Hành; chữ Nho viết là 木星 (Mộc tinh). Văn hóa Tây phương dùng tên thần Jupiter, vị thần quan trọng nhất trong thần thoại La Mã, để đặt tên cho hành tinh vĩ đại này.


Sao Mộc cũng là nơi mà nền móng của giả thuyết cho rằng Trái Đất là trung tâm của vũ trụ bị lung lay khi Galileo Galilei khám phá ra 4 thiên thể quay chung quanh hành tinh này vào năm 1610 – thay vì chung quanh Trái Đất.

Cấu tạo:


Sao Mộc có một lõi bằng đá tương đối nhỏ so với kích thước của nó. Ngoại trừ phần lõi ra, sao Mộc có thể được xem như hoàn toàn tạo bởi khinh khí (H2). Nằm ngay trên lõi là một lớp khinh khí ở thể đặc, có nhiều tính chất vật lý giống như một kim loại, và trên nữa là lớp khinh khí ở thể lỏng biến dần dần sang một lớp ở thể khí. Ranh giới giữa ba thể không cách nào được xác định rõ ràng vì sự biến dạng từ thể này sang thể khác không xẩy ra một cách đột ngột.

Khí quyển

Khí quyển của sao Mộc bao gồm khoảng 86% khinh khí và 14% hêli (He), cũng như một phần rất nhỏ của các chất khác. Càng xuống sâu, tỉ lệ các chất khác càng tăng lên và bầu khí quyển càng trở nên dầy đặc hơn cho đến khi biến sang thể lỏng. Ranh giới giữa bầu khí quyển và "bề mặt" của Sao Mộc, do đó, cũng không rõ ràng.

Vào năm 1690, Giovanni Domenico Cassini khám phá ra các vùng khí quyển của Sao Mộc quay với vận tốc khác nhau: không khí gần cực quay chậm hơn không khí gần quỹ đạo vào khoảng 5 phút. Hơn thế nữa, mây ở các vĩ tuyến khác nhau bay với hai chiều ngược nhau và thường tạo ra những cơn bão lốc với vận tốc cao đến 600 km/h. Một cơn lốc kinh khủng nhất, với đường kính to hơn đường kính Trái Đất, được gọi là Đốm Đỏ Lớn.

Từ quyển


Trong số các hành tinh và thiên thể bay quanh Mặt Trời, từ trường sao Mộc có cường độ (4,2 gauss tại đường xích đạo, 10-14 gauss hay 1.0-1.4 miliTesla tại các cực trong khi Trái Đất là 0,3 và 0,6) và thể tích lớn nhất: Tầm ảnh hưởng của nó trải rộng đến bảy triệu km về phía Mặt Trời.

Quỹ đạo quay quanh Mặt Trời

Sao Mộc chuyển động theo quỹ đạo hình elip với khoảng cách trung bình tới Mặt Trời là 778.000.000 km (5.2 AU), chu kỳ 11,86 năm, có mặt phẳng quỹ đạo nghiêng 1,31 ° so với Trái Đất. Độ lệch tâm quỹ đạo 0,048 tạo nên chênh lệch cận điểm và viễn điểm là 75.000.000km. Các trục của quỹ đạo nghiêng với nhau góc 3,13 °, góc này khá nhỏ khiến khí hậu trên bề mặt hành tinh này ít có thay đổi theo mùa.

Vận tốc tự quay

Vì Sao Mộc được tạo ra bởi các chất khí ở thể lỏng nên mỗi vùng có một vận tốc quay khác nhau. Một điểm nằm gần xích đạo, giữa vĩ tuyến 10° bắc và vĩ tuyến 10° nam, làm một vòng chung quanh Sao Mộc trong 9 giờ 50 phút 30 giây. Vùng này được gọi là System I của Sao Mộc. Phần còn lại, gọi là System II, quay chậm hơn vùng gần xích đạo hơn 5 phút, hay 9 giờ 55 phút 41 giây.

Sao Mộc là hành tinh có vận tốc quay cao nhất trong số các hành tinh của Hệ Mặt Trời (hành tinh lùn Ceres thực hiện một vòng quay chỉ hết 0.3781 ngày tức 9.0741 giờ)

Vệ tinh

Đến năm 2004, đã có 63 vệ tinh của Sao Mộc được khám phá và được chia ra làm 7 nhóm. Trong những vệ tinh này, Io, Europa, Ganymede và Callisto được khám phá bởi Galileo Galilei từ đầu thế kỷ 17 và được lập thành một nhóm. Bốn vệ tinh này, cũng như Metis, Adrastea và Amalthea của nhóm Amalthea, tự quay một vòng chung quanh chính mình trong một thời gian bằng một vòng chung quanh Sao Mộc nên luôn luôn có một mặt hướng về Sao Mộc và một mặt quay đi – trường hợp giống như Mặt Trăng đối với Địa Cầu. Đại đa số những vệ tinh nhỏ còn lại tuy quay chung quanh Sao Mộc nhưng đi ngược với chiều quay của hành tinh này. Tất cả các vệ tinh từ Euporie trở ra đều được đặt theo tên các con gái của thần Zeus.

Vành đai


Chung quanh Sao Mộc có một số vành đai tạo bởi bụi và đá. Sự hiện diện của những vành đai này mới được xác nhận vào 1979. So sánh với các vành đai của Sao Thổ, những vành đai này nhỏ và mờ hơn rất nhiều.

Theo Wikipedia